Μεταμόσχευση Βλαστοκυττάρων του Σκληροκερατοειδικού Ορίου (ΣΚΟ)

Μεταμόσχευση Βλαστοκυττάρων του Σκληροκερατο-
ειδικού Ορίου (ΣΚΟ)

Η μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων του σκληροκερατοειδικού ορίου (ΣΚΟ) ενδείκνυται για παθήσεις ή τραυματισμούς που έχουν επιφέρει ανεπάρκεια των βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ (limbal stem cell deficiency).

μεταμοσχευση βλαστοκυτταρων σκληροκερατοειδικου οριου

Υγιές Σκληροκερατοειδικό Όριο

Το κύτταρα του επιθηλίου του κερατοειδούς ανανεώνονται διαρκώς από βλαστοκύτταρα που βρίσκονται στην περιφέρεια του κερατοειδούς, δηλαδή στο σκληροκερατοειδικό όριο (εκεί που ενώνεται ο κερατοειδής με το λευκό του ματιού, τον σκληρό χιτώνα). Όταν τα βλαστοκύτταρα καταστραφούν, το επιθήλιο του κερατοειδούς δεν είναι σε θέση να επιδιορθωθεί και να ανανεωθεί. Αυτό οδηγεί σε μόνιμες αποπτώσεις του επιθηλίου, χρόνια φλεγμονή, επικάλυψη του κερατοειδούς από επιπεφυκότα, νεοαγγείωση και ουλές στο στρώμα του κερατοειδούς. Όλα αυτά οδηγούν σε απώλεια διαύγειας του κερατοειδούς, απώλεια όρασης, χρόνιο πόνο και συνεχή ευαισθησία στο φως.

Τα αίτια της ανεπάρκειας βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ μπορεί να είναι γενετικά, φλεγμονώδη, λοιμώδη, τραυματικά ή ιατρογενή.

  • Γενετικά αίτια

    Η ανεπάρκεια βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ μπορεί να οφείλεται σε γενετική μετάλλαξη του γονιδίου PAX6, η οποία προκαλεί το σύνδρομο της ανιριδίας (δηλαδή της έλλειψης ίριδας του ματιού). Άλλες γενετικές ασθένειες που σχετίζονται με ανεπάρκεια βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ είναι το σύνδρομο της εκτοδερμικής δυσπλασίας και το σύνδρομο κερατίτιδας-ιχθύωσης-κώφωσης.

  • Φλεγμονώδη αίτια

    Αυτά περιλαμβάνουν το σύνδρομο Stevens-Johnson, το οφθαλμικό ουλώδες πεμφιγοειδές, την νόσο μοσχεύματος έναντι ξενιστή και την χρόνια ατοπική κερατοεπιπεφυκίτιδα.

  • Λοιμώξεις

    Η λοίμωξη που σχετίζεται περισσότερο με ανεπάρκεια βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ είναι το τράχωμα, το οποίο σπάνια πια το συναντούμε στον δυτικό κόσμο.

    μεταμοσχευση βλαστοκυτταρων σκληροκερατοειδικου οριου

    Ολική Ανεπάρκεια Βλαστοκυττάρων του Σκληροκερατοειδικού Ορίου
    μετά από Χημικό Έγκαυμα

  • Τραυματικά και Ιατρογενή αίτια

    Αυτά περιλαμβάνουν τα χημικά και θερμικά εγκαύματα, όπως επίσης και τις πολλαπλές χειρουργικές επεμβάσεις, ειδικά αν περιλαμβάνουν κρυοπηξία στο ΣΚΟ ή χρήση ακτινοβολίας και χημειοθεραπευτικών παραγόντων. Τέλος, η χρόνια και μη σωστή χρήση φακών επαφής προκαλεί υποξία και ερεθισμό με αποτέλεσμα την μερική ή ολική καταστροφή των βλαστικών κυττάρων του ΣΚΟ.

Τα πιο συχνά συμπτώματα της ανεπάρκειας βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ είναι:

  • Πόνος, κυρίως από τις υποτροπιάζουσες αποπτώσεις του επιθηλίου
  • Απώλεια όρασης
  • Ευαισθησία στο φως
  • Δακρύρροια
  • Αίσθηση ξένου σώματος

Η διάγνωση της ανεπάρκειας βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ γίνεται με βάση το ιστορικό του ασθενούς και τα κλινικά σημεία μετά από διεξοδική οφθαλμολογική εξέταση που θα διενεργήσει η γιατρός Δρ. Παλιούρα.

Η θεραπεία της ανεπάρκειας βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ εξαρτάται από το βαθμό στον οποίο έχει επηρεαστεί ο κερατοειδής και στο υποκείμενο αίτιο της ανεπάρκειας. Σε περιπτώσεις ολικής ανεπάρκειας βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ, η αντιμετώπιση είναι χειρουργική.

Σε ήπιες περιπτώσεις ανεπάρκειας βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ, στόχος είναι η διακοπή τραυματικών και τοξικών προσβολών και η βελτίωση του μικρο-περιβάλλοντος των βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ. Για το λόγο αυτό, η γιατρός Δρ. Παλιούρα θα σας συστήσει την αποφυγή φακών επαφής, την ενυδάτωση με τεχνητά δάκρυα χωρίς συντηρητικά και την χρήση τοπικών κολλυρίων κορτιζόνης ή κυκλοσπορίνης. Τα δάκρυα ομόλογου ορού και η χρήση φακών επαφής σκληρικής στήριξης μπορούν να βοηθήσουν στην βελτίωση της οφθαλμικής επιφάνειας.

μεταμοσχευση βλαστοκυτταρων σκληροκερατοειδικου οριου

Ήπια Ανεπάρκεια Βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ σε Χρόνιο Χρήστη Φακών Επαφής

Σε σοβαρές περιπτώσεις ανεπάρκειας βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ, όπου η συντηρητική θεραπευτική προσέγγιση δεν επαρκεί, η χειρουργός Δρ. Παλιούρα θα συζητήσει μαζί σας τις χειρουργικές προσεγγίσεις που ενδείκνυνται για την περίπτωσή σας, όπως είναι η αυτόλογη ή η αλλογενής (ετερόλογη) μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ (limbal stem cell transplantation). Η επέμβαση είναι κατάλληλη για ασθενείς που έχουν καλή δακρυϊκή στοιβάδα και καλή θέση και ανοιγοκλείσιμο των βλεφάρων.

Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι η μεταμόσχευση κερατοειδούς (ολική ή μερική) από μόνη της δεν αποτελεί βιώσιμη επιλογή σε ασθενείς με ανεπάρκεια βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ, καθώς ο ιστός του δότη δεν περιλαμβάνει βλαστικά κύτταρα του ΣΚΟ. Επιπλέον, η προϋπάρχουσα νεοαγγείωση και φλεγμονή της οφθαλμικής επιφάνειας αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο απόρριψης του μοσχεύματος. Έτσι, ενώ το μόσχευμα θα είναι προσωρινά καθαρό, σύντομα θα θολώσει, θα δημιουργηθούν χρόνια ελλείμματα του επιθηλίου και νεοαγγείωση (τα ίδια δηλαδή προβλήματα που υπήρχαν και πριν την μεταμόσχευση) εκτός εάν βρεθεί μια βιώσιμη πηγή βλαστικών κυττάρων του ΣΚΟ για την αποκατάσταση των επιθηλιακών κυττάρων του μοσχεύματος.

μεταμοσχευση βλαστοκυτταρων σκληροκερατοειδικου οριου

Ολική Ανεπάρκεια Βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ, Συμβλέφαρα και Τριχίαση μετά από Χημικό Έγκαυμα με Ασβέστη

Όταν η ανεπάρκεια βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ επηρεάζει μόνο το ένα μάτι, τότε η καταλληλότερη αντιμετώπιση είναι η αυτόλογη μεταμόσχευση βλαστικών κυττάρων του ΣΚΟ. Αυτό σημαίνει ότι αφαιρείται ένα μικρό κομμάτι (περίπου 1-2 ώρες) από το υγιές ΣΚΟ του άλλου ματιού και μεταμοσχεύεται στο μάτι που πάσχει από ανεπάρκεια βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ. Το πλεονέκτημα είναι ότι στην αυτόλογη μεταμόσχευση ο ασθενής δεν χρειάζεται συστηματική ανοσοκαταστολή. Παρόλο που η απομάκρυνση των βλαστικών κυττάρων του ΣΚΟ μπορεί θεωρητικά να δημιουργήσει πρόβλημα στο υγιές μάτι, όταν ο ιστός που αφαιρείται είναι μικρότερος από 4 με 6 ώρες, το ρίσκο είναι πολύ μικρό.

Όταν η ανεπάρκεια βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ επηρεάζει και τα δύο μάτια, η μόνη επιλογή είναι η αλλογενής μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ είτε από ζωντανό είτε από πτωματικό δότη. Τα βλαστοκύτταρα από ζωντανό δότη, ειδικά αν είναι και στενός συγγενής του ασθενούς, έχουν γενικά καλύτερη πρόγνωση σε σχέση με εκείνα πτωματικού δότη. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο ασθενής χρειάζεται ισχυρή ανοσοκαταστολή με κορτιζόνη (ενδοφλέβια και από το στόμα) και με ανοσορυθμιστικούς παράγοντες πριν και μετά την μεταμόσχευση.

Υπάρχουν διάφορες τεχνικές για την μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ:

  • Simple Limbal Epithelial Transplantation (SLET)

    Ο νέος ιστός (περίπου 1-2 ώρες βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ) προέρχεται από το υγιές μάτι και τα βλαστοκύτταρα τοποθετούνται σε αμνιακή μεμβράνη στην οφθαλμική επιφάνεια του πάσχοντος ματιού, οπότε επεκτείνονται απευθείας πάνω στο μάτι που τα χρειάζεται. Το ποσοστό επιτυχίας είναι περίπου 75-85% όσον αφορά την αποκατάσταση της οφθαλμικής επιφάνειας, ενώ 58-75% των ασθενών ανακτούν τουλάχιστον 2 γραμμές όρασης.

    μεταμοσχευση βλαστοκυτταρων σκληροκερατοειδικου οριου

    Μεταμόσχευση Βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ με την μέθοδο SLET (τα μοσχεύματα βλαστοκυττάρων βρίσκονται κυκλικά στην περιφέρεια του κερατοειδούς)

  • Cultivated Limbal Epithelial Transplantation (CLET)

    Ο νέος ιστός (περίπου 2 ώρες βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ) προέρχεται από το υγιές μάτι και αναπτύσσεται στο εργαστήριο σε μέσο καλλιέργειας ινοβλαστών ή αμνιακής μεμβράνης ή ινικής προκειμένου να επεκταθεί ο πληθυσμός των κυττάρων πριν την μεταμόσχευση στο πάσχον μάτι. Το ποσοστό επιτυχίας είναι περίπου 70% όσον αφορά την αποκατάσταση της οφθαλμικής επιφάνειας, ενώ 55-70% των ασθενών ανακτούν τουλάχιστον 2 γραμμές όρασης.

  • Conjunctival Limbal Autograft (CLAU)

    Ο νέος ιστός προέρχεται από το υγιές μάτι και περιλαμβάνει ένα σημαντικό κομμάτι επιπεφυκότα (της διαυγούς δηλαδή στοιβάδας που καλύπτει το λευκό του ματιού) και 4 με 6 ώρες βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ. Λόγω του μεγάλου μεγέθους του μοσχεύματος που απαιτείται, έχουν περιγραφεί περιπτώσεις όπου η τεχνική CLAU έχει οδηγήσει σε ιατρογενή ανεπάρκεια βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ στο υγιές μάτι.

  • Cadaveric Keratolimbal Allograft (KLAL)

    Ο νέος ιστός προέρχεται από πτωματικό δότη και ο ασθενής χρειάζεται χρόνια ανοσοκαταστολή.

Μετά την αποκατάσταση των βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ, μπορεί να χρειαστείτε και μεταμόσχευση κερατοειδούς για να βελτιωθεί περαιτέρω η όρασή σας. Η χειρουργός Δρ. Παλιούρα θα συζητήσει μαζί σας την καταλληλότερη αντιμετώπιση για την περίπτωσή σας.

μεταμοσχευση βλαστοκυτταρων σκληροκερατοειδικου οριου

Κερατοπρόθεση Τύπου Boston σε Ασθενή με Ολική Ανεπάρκεια Βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ

Σε περίπτωση ανεπάρκειας βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ και στα δύο μάτια, ο νέος ιστός στις τεχνικές SLET, CLET και CLAU προέρχεται από ζωντανό δότη. Σε αυτές τις περιπτώσεις, αντί για μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ, υπάρχει και η επιλογή της κερατοπρόθεσης τύπου Boston (Boston Keratoprosthesis type I). Πέρα από το υψηλό της κόστος, η επέμβαση αυτή περιλαμβάνει και ταυτόχρονη υαλοειδεκτομή και ένθεση βαλβίδας γλαυκώματος στην ίδια συνεδρία ώστε να μεγιστοποιηθεί η πιθανότητα επιτυχίας της. Οι μετεγχειρητικές επιπλοκές της κερατοπρόθεσης είναι πολύ σοβαρές και μπορεί να οδηγήσουν σε ολική απώλεια της όρασης ή και του ίδιου του ματιού. Η Δρ. Παλιούρα θα συζητήσει μαζί σας αν η κερατοπρόθεση είναι η καταλληλότερη επέμβαση για εσάς.

Πριν την επέμβαση

Η οφθαλμίατρος Δρ. Παλιούρα θα μιλήσει μαζί σας αναλυτικά για τη χειρουργική επέμβαση που ενδείκνυται για την αντιμετώπιση της ανεπάρκειας βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ στην περίπτωσή σας. Θα συζητήσετε γιατί χρειάζεστε αυτή τη χειρουργική επέμβαση, πώς και αν μπορεί να σας βοηθήσει να δείτε καλύτερα και τι μπορείτε να περιμένετε κατά τη διάρκεια και μετά τη χειρουργική επέμβαση.

Είναι σημαντικό να ενημερώσετε την οφθαλμίατρο για όλα τα φάρμακα που παίρνετε και η ίδια θα σας επιβεβαιώσει εάν μπορείτε να συνεχίσετε να τα παίρνετε πριν από τη χειρουργική επέμβαση. Ίσως χρειαστεί να σταματήσετε να χρησιμοποιείτε αντιπηκτικά αίματος πριν από τη χειρουργική επέμβαση Επίσης, μπορεί να χρειαστεί να επισκεφθείτε τον παθολόγο ή καρδιολόγο σας για επιπλέον εξετάσεις.

Μετά τη μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ ή την κερατοπρόθεση τύπου Boston δεν απαιτείται νοσηλεία και ο/η ασθενής επιστρέφει στο σπίτι του μετά το χειρουργείο. Δεν θα είστε σε θέση να οδηγήσετε κι έτσι θα πρέπει να εξασφαλίσετε ότι κάποιος φίλος ή συγγενής θα σας οδηγήσει στο σπίτι μετά τη χειρουργική επέμβαση.

μεταμοσχευση βλαστοκυτταρων σκληροκερατοειδικου οριου

Μερική Ανεπάρκεια Βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ (αστερίσκος) μετά από Πολλαπλά Χειρουργεία

Την ημέρα της επέμβασης

Κατά τη διάρκεια της επέμβασης θα συμβούν τα εξής:

  • Θα σας χορηγηθούν οφθαλμικά κολλύρια στα μάτια και πιθανώς και άλλα φάρμακα από το στόμα που θα σας βοηθήσουν να χαλαρώσετε. Επίσης, θα χρησιμοποιηθεί και ενδοφλέβια αναισθησία (τύπου μέθης) σε συνδυασμό με τοπική αναισθησία ή – πιο σπάνια – γενική αναισθησία, ώστε να μην αισθάνεστε πόνο κατά τη διάρκεια της επέμβασης.
  • Η χειρουργός θα τοποθετήσει μία ειδική συσκευή (βλεφαροδιαστολέας) στο μάτι σας για να το κρατήσει ανοιχτό. Παρόλο που το μάτι σας θα είναι ανοιχτό, θα βλέπετε ελάχιστα ή και καθόλου λόγω της αναισθησίας.
  • Ανάλογα με τον τύπο μεταμόσχευσης βλαστοκυττάρων που χρειάζεστε η χειρουργός θα προβεί και στις απαραίτητες ενέργειες.
μεταμοσχευση βλαστοκυτταρων σκληροκερατοειδικου οριου

Ασθενής με Χημικό Έγκαυμα Κερατοειδούς 6ου Βαθμού

  • Στο τέλος της χειρουργικής επέμβασης, η οφθαλμίατρος θα τοποθετήσει θεραπευτικό φακό επαφής και προστατευτικό κάλυμμα στο μάτι σας. Μετά την ανάρρωση από την αναισθησία, θα μπορέσετε να πάτε με ασφάλεια στο σπίτι σας. Η οφθαλμίατρος θα σας εξηγήσει τι πρέπει να κάνετε για να φροντίσετε το μάτι σας στο σπίτι μέχρι να σας ξαναδεί την επόμενη ημέρα.

Μετά την επέμβαση

Την επόμενη ημέρα μετά τη χειρουργική επέμβαση μεταμόσχευσης βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ ή κερατοπρόθεσης τύπου Boston, θα πρέπει να επιστρέψετε στο ιατρείο για τον πρώτο μετεγχειρητικό έλεγχο. Γενικά, οι μεταμοσχεύσεις βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ και η κερατοπρόθεση απαιτούν τακτική παρακολούθηση, ειδικά κατά την πρώιμη μετεγχειρητική περίοδο.

Κατά τη διάρκεια της ανάρρωσης από τη χειρουργική επέμβαση, θα πρέπει να προσέξετε τα εξής:

  • Χρησιμοποιήστε τα οφθαλμικά κολλύρια ακριβώς όπως σας συνταγογραφήθηκαν από την οφθαλμίατρο Δρ. Παλιούρα. Η μετεγχειρητική αγωγή περιλαμβάνει τοπικά αντιβιοτικά κολλύρια, τοπικά κολλύρια κορτιζόνης και τεχνητά δάκρυα χωρίς συντηρητικά. Τα κολλύρια κορτιζόνης μειώνονται γρήγορα σε περίπτωση αυτόλογης μεταμόσχευσης βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ ή κερατοπρόθεσης. Η αλλογενής μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ ενέχει υψηλό κίνδυνο απόρριψης. Για τον λόγο αυτό, η επιβίωση του μοσχεύματος εξαρτάται από την συστηματική ανοσοκαταστολή από το στόμα για παρατεταμένη χρονική περίοδο (δηλαδή τουλάχιστον μερικά χρόνια).
  • Μην πιέζετε ή τρίβετε τα μάτια σας.
  • Αν χρειαστείτε κάποιο παυσίπονο, ρωτήστε τη γιατρό σας ποιο μπορείτε να πάρετε.
  • Φοράτε γυαλιά ή προστατευτικό κάλυμμα για την προστασία των ματιών σας.
  • Συζητήστε με την οφθαλμίατρο πότε μπορείτε να επιστρέψετε στην κανονική καθημερινή σας ρουτίνα.

Ανάλογα με τον τύπο της επέμβασης και το ρυθμό επούλωσης του ματιού σας, μπορεί να χρειαστεί από 1 μήνα έως 1 χρόνο για την αποκατάσταση της όρασής σας.

Πιθανά προβλήματα μετά από μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ

Η απόρριψη μεταμοσχευμένων οργάνων συμβαίνει όταν το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού βλέπει τον μεταμοσχευμένο ιστό ως κάτι ξένο (δηλ. κάτι που δεν πρέπει να βρίσκεται εκεί) και προσπαθεί να το αποβάλει. Αυτό συμβαίνει μόνο όταν το μόσχευμα προέρχεται από άλλο δότη (αλλογενής/ετερόλογη μεταμόσχευση) σε περιπτώσεις ανεπάρκειας ΣΚΟ και στα δύο μάτια. Αντίθετα, όταν το μόσχευμα προέρχεται από το υγιές μάτι του ίδιου ασθενούς (αυτόλογη μεταμόσχευση) τότε δεν υπάρχει κίνδυνος απόρριψης του μοσχεύματος.

Προειδοποιητικά συμπτώματα πιθανής απόρριψης της μεταμόσχευσης βλαστοκυττάρων του ΣΚΟ είναι:

  • Πόνος στο μάτι
  • Αυξημένη ευαισθησία στο φως
  • Ερυθρότητα του ματιού

Ενημερώστε αμέσως την γιατρό εάν έχετε κάποιο από αυτά τα συμπτώματα ώστε να σας χορηγήσει την κατάλληλη αγωγή που μπορεί να σταματήσει την απόρριψη.

Δημοσιεύσεις, Ομιλίες και Εργασίες της Δρ. Παλιούρα σχετικά με την Ανεπάρκεια και την Μεταμόσχευση Βλαστοκυττάρων του Σκληροκερατοειδικού Ορίου και την Κερατοπρόθεση

  • Palioura, S., Chodosh, J. (2013) Keratoprosthesis. In Expert Techniques in Ophthalmic Surgery, eds. Spaeth, G., Ichhpujani, P., and Yanoff, M. JP Medical Publishers, London, UK.
  • Palioura, S., Kim, B., Dohlman, C.H., Chodosh, J. (2013) The Boston Keratoprosthesis type I in mucous membrane pemphigoid. Cornea 32:956-61.
  • Palioura, S., Chodosh, J. (2013) Boston Keratoprosthesis Type II: indications, techniques, outcomes, and management. In Keratoprostheses and Artificial Corneas: Fundamentals and Surgical Applications, eds. Cortina, S., de la Cruz, J., Springer Science, Heidelberg, Germany.
  • Palioura, S., Kim, B., Dohlman, C.H., Chodosh, J. (2013) The Boston keratoprosthesis type I in mucous membrane pemphigoid. The New England Ophthalmological Society (NEOS) Annual Meeting, Boston, MA, USA.
  • Palioura, S., Kim, B., Dohlman, C.H., Chodosh, J. (2013) The Boston keratoprosthesis type I in mucous membrane pemphigoid. Association for Research in Vision and Ophthalmology (ARVO) Annual Meeting, Seattle WA, USA.
  • Palioura, S., Kim, B., Dohlman, C.H., Chodosh, J. (2015) The Boston keratoprosthesis type I in mucous membrane pemphigoid. The 29th International Congress of the Hellenic Society of Intraocular Implant and Refractive Surgery, Athens, Greece.
  • Atallah, M., Palioura, S., Perez, V.L., Amescua, G. (2016) Limbal stem cell transplantation: current perspectives. Clinical Ophthalmology 10:593-602.
  • Perez, V.L., Palioura, S., Kim, S. (2016) Ocular graft-versus-host disease. In Cornea, eds. Mannis, M., Holland, E. Elsevier Publishers, London, United Kingdom
  • Kohanim, S.*, Palioura, S.*, Saeed, HN.*, Akpek, E.K., Amescua, G., Basu, S., Blomquist, P.H., Bouchard, C.S., Dart, J.K., Gai, X., Gomes, J.A., Gregory, D.G., Iyer, G., Jacobs, D.S., Johnson, A.J., Kinoshita, S., Mantagos, I.S., Mehta, J.S., Perez, V.L., Pflugfelder, S.C., Sangwan, V.S., Sippel, K.C., Sotozono, C., Srinivasan, B., Tan, D.T., Tandon, R., Tseng, S.C., Ueta, M., Chodosh, J. (2016) Stevens-Johnson Syndrome/Toxic Epidermal Necrolysis - A comprehensive review and guide to therapy. I. Systemic Disease. The Ocular Surface 14(1):2-19.
  • Palioura, S., Amescua, G. (2016) Simple Limbal Epithelial Transplantation. Cornea Day at the American Society of Cataract and Refractive Surgery (ASCRS) Annual Meeting, New Orleans, Louisiana, USA.
  • Kohanim, S.*, Palioura, S.*, Saeed, HN.*, Akpek, E.K., Amescua, G., Basu, S., Blomquist, P.H., Bouchard, C.S., Dart, J.K., Gai, X., Gomes, J.A., Gregory, D.G., Iyer, G., Jacobs, D.S., Johnson, A.J., Kinoshita, S., Mantagos, I.S., Mehta, J.S., Perez, V.L., Pflugfelder, S.C., Sangwan, V.S., Sippel, K.C., Sotozono, C., Srinivasan, B., Tan, D.T., Tandon, R., Tseng, S.C., Ueta, M., Chodosh, J. (2016) Acute and chronic ophthalmic involvement in Stevens-Johnson Syndrome/Toxic Epidermal Necrolysis – A comprehensive review and guide to therapy. II. Ophthalmic Disease. The Ocular Surface 14(2):168-88.
  • Palioura, S. (2017) Limbal Stem Cell Deficiency: The Role of Simple Limbal Epithelial Transplantation. Yale Department of Ophthalmology Grand Rounds, New Haven, Connecticut, USA.
  • Παλιούρα, Σ. (2017) Ενδείξεις και Τεχνική Μεταμόσχευσης Αμνιακής Μεμβράνης. 50ο Πανελλήνιο Οφθαλμολογικό Συνέδριο, Ρόδος.
  • Palioura, S. (2017) Is There Stem Cell Deficiency? Approach to Diagnosis. The 31st International Congress of the Hellenic Society of Intraocular Implant and Refractive Surgery, Athens, Greece.
  • Palioura, S. (2017) SLET: Simple Limbal Epithelial Transplantation. The 31st International Congress of the Hellenic Society of Intraocular Implant and Refractive Surgery, Athens, Greece.
  • Παλιούρα, Σ. (2017) Μεταμόσχευση Αμνιακής Μεμβράνης: Πώς και Πότε την Χρησιμοποιούμε. Ημερίδα της Ελληνικής Οφθαλμολογικής Εταιρείας, Ερμιόνη.
  • Gatzioufas, Z., Hamada, S., Palioura, S. (2018) Ocular surface disease: advances in diagnostics and therapeutics. Editorial. Journal of Ophthalmology 6342130. doi: 10.1155/2018/6342130.
  • Παλιούρα, Σ. (2018) Ετήσια Ανασκόπηση Κερατοειδούς 2018. Ετήσιο Συνέδριο Best of the American Academy of Ophthalmology 2018, Αθήνα.
  • Georgoudis, P., Sabatino, F., Szentmary, N., Palioura, S., Fodor, E., Hamada, S., Scholl, H.P.N., Gatzioufas, Z. (2019) Ocular mucous membrane pemphigoid: current state of pathophysiology, diagnostics and treatment. Ophthalmology Therapeutics 8(1):5-17.
  • Palioura, S., Filippopoulos, T. (2019) Implantation of a glaucoma drainage device combined with simple limbal epithelial transplantation in a monocular patient with poorly controlled glaucoma and limbal stem cell deficiency. The 10th Annual EuCornea Congress, Paris, France.
  • Παλιούρα, Σ., Φιλιππόπουλος, Θ. (2019) Μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων κερατοειδούς και ένθεση βαλβίδας γλαυκώματος σε μονόφθαλμο ασθενή με προχωρημένο γλαύκωμα και χρόνια ανεπάρκεια βλαστοκυττάρων του σκληροκερατοειδούς ορίου του κερατοειδούς. 52ο Πανελλήνιο Οφθαλμολογικό Συνέδριο, Αθήνα.
  • Palioura, S., Filippopoulos, T. (2020) Implantation of a glaucoma drainage device combined with simple limbal epithelial transplantation in a monocular patient with poorly controlled glaucoma and limbal stem cell deficiency. The 34th International Congress of the Hellenic Society of Intraocular Implant and Refractive Surgery, Athens, Greece.