Αντιμετώπιση Κερατόκωνου
Ο κερατοειδής είναι το διαυγές πρόσθιο θολωτό τμήμα του ματιού και είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνος για την εστίαση του φωτός στο μάτι και την καθαρή όραση. Ο κερατόκωνος είναι μία αρκετά συχνή πάθηση του κερατοειδούς κατά την οποία ο κερατοειδής λεπταίνει και το σχήμα του αλλάζει και γίνεται πιο κωνικό. Το αποτέλεσμα είναι η όραση να γίνεται θολή και παραμορφωμένη, δημιουργώντας έτσι σημαντική δυσκολία σε καθημερινές δραστηριότητες όπως είναι το διάβασμα και η οδήγηση.
Τα ακριβή αίτια του κερατόκωνου δεν τα γνωρίζουμε ακόμα με βεβαιότητα. Στο 10-20% των περιπτώσεων φαίνεται να υπάρχει γενετική προδιάθεση. Αυτό σημαίνει ότι περίπου 1 στα 10 άτομα με κερατόκωνο έχουν κοντινό συγγενή με την ίδια πάθηση. Σε άτομα που δεν έχουν οικογενειακό ιστορικό (80-90% των περιπτώσεων) η εμφάνιση κερατόκωνου σχετίζεται συχνά με αλλεργίες στα μάτια και με το υπερβολικό τρίψιμο των ματιών. Συστηματικές παθήσεις που σχετίζονται με εμφάνιση κερατόκωνου είναι το σύνδρομο Down, το σύνδρομο Ehlers-Danlos και το σύνδρομο Marfan. Τέλος, οφθαλμικές παθήσεις στις οποίες είναι πιο συχνή η εμφάνιση κερατόκωνου είναι η συγγενής αμαύρωση Leber και το σύνδρομο χαλαρού βλεφάρου.
Ο κερατόκωνος πρωτοεμφανίζεται στην εφηβεία και στα πρώτα χρόνια της ενηλικίωσης. Τα συμπτώματα στην όραση επιδεινώνονται αργά για μια περίοδο περίπου 10 έως 20 ετών. Ο κερατόκωνος συχνά επηρεάζει και τα δύο μάτια, αν και συνήθως το ένα μάτι είναι περισσότερο επηρεασμένο απ’ότι το άλλο. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πολύ διαφορετική όραση μεταξύ των δύο ματιών. Τα συμπτώματα επίσης μπορεί να είναι διαφορετικά στα δύο μάτια και συνήθως αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου.
Τοπογραφία Κερατοειδούς σε Ασθενή με Ασύμμετρο Κερατόκωνο (Αριστερός Οφθαλμός >> Δεξιός Οφθαλμός)
Στο αρχικό στάδιο του κερατόκωνου τα πιο συχνά συμπτώματα είναι:
- Ήπια θόλωση της όρασης
- Ελαφρώς παραμορφωμένη όραση, οι ευθείες δηλαδή γραμμές φαίνονται διαγώνιες ή κυματιστές
Στο πιο προχωρημένο στάδιο του κερατόκωνου τα συμπτώματα συχνά περιλαμβάνουν:
- Αρκετά θολή και παραμορφωμένη όραση.
- Αυξημένη μυωπία ή αστιγματισμός. Το μάτι δηλαδή δεν μπορεί πια να εστιάσει όσο θα έπρεπε κι ο ασθενής χρειάζεται συχνά νέα συνταγή γυαλιών.
- Μη ανοχή των φακών επαφής είτε διότι δεν εφαρμόζουν πια καλά πάνω στον κερατοειδή είτε διότι προκαλούν χρόνιους ερεθισμούς.
Ύδρωπας σε Ασθενή με Κερατόκωνο
Για τους περισσότερους ασθενείς, η εξέλιξη του κερατόκωνου από το αρχικό σε προχωρημένο στάδιο διαρκεί αρκετά χρόνια. Σε κάποιους όμως ο κερατόκωνος εξελίσσεται ιδιαίτερα γρήγορα, ακόμα και σε διάστημα μηνών. Οι ουλές που δημιουργούνται με την εξέλιξη της νόσου οδηγούν σε απώλεια της διαύγειας και της ομαλότητας του κερατοειδούς, άρα και σε πιο θολή και παραμορφωμένη όραση. Σπάνια, μπορεί να εμφανιστεί και ύδρωπας, δηλαδή ξαφνικό οίδημα, πόνος και απώλεια όρασης.
Για την διάγνωση του κερατόκωνου χρειάζεται πλήρης οφθαλμολογική εξέταση με ειδικές μετρήσεις της καμπυλότητας και του πάχους του κερατοειδούς. Η γιατρός Δρ. Παλιούρα θα συστήσει και χαρτογράφηση του κερατοειδούς σας με εξέταση που λέγεται τοπογραφία/τομογραφία. Εκτός αν ο κερατόκωνος είναι προχωρημένου σταδίου, οπότε και παρατηρούνται εμφανείς αλλοιώσεις κατά την κλασική εξέταση στη σχισμοειδή λυχνία (π.χ. πτυχώσεις του Vogt, δακτύλιος Fleischer, σημείο Rizzutti, σημείο Munson, ουλές στην κορυφή του κώνου), στο πρώιμο στάδιο της νόσου ο κερατοειδής φαίνεται κλινικά φυσιολογικός και ο μόνος τρόπος για την διάγνωσή του είναι η τοπογραφία/τομογραφία κερατοειδούς. Ο κερατόκωνος χρειάζεται συστηματική παρακολούθηση με διαδοχικές τοπογραφίες/τομογραφίες ώστε να διαπιστωθεί αν και πόσο γρήγορα εξελίσσεται.
Σημείο Munson σε Προχωρημένο Κερατόκωνο
Η θεραπευτική αντιμετώπιση του κερατόκωνου εξαρτάται από το στάδιο της νόσου, τον ρυθμό εξέλιξής του και τις επιπτώσεις του στην όραση.
- Πρώιμο στάδιο κερατόκωνου με μικρές επιπτώσεις στην όραση και χωρίς
εξέλιξη
Συστήνεται παρακολούθηση με διαδοχικές τοπογραφίες/τομογραφίες κερατοειδούς και γυαλιά ή φακοί επαφής για την αποκατάσταση της όρασης.
Παχυμετρικός και Τοπογραφικός Χάρτης Ασθενούς με Κερατόκωνο
- Πρώιμο στάδιο κερατόκωνου με σαφή εξέλιξη σε διαδοχικές τοπογραφίες/τομογραφίες
κερατοειδούς ή πρώτη διάγνωση σε έφηβο/η
Συστήνεται επέμβαση διασύνδεσης κολλαγόνου (crosslinking) για την βιομηχανική ενίσχυση και σταθεροποίηση του κερατοειδούς. Η επέμβαση πραγματοποιείται με την χρήση τοπικής αναισθησίας στο μάτι με την χειρότερη νόσο, και σε δεύτερο στάδιο στο άλλο μάτι εφόσον η νόσος συνεχίζει να εξελίσσεται σε διαδοχικές τοπογραφίες/τομογραφίες κερατοειδούς. Απαραίτητη προϋπόθεση για να γίνει η επέμβαση με ασφάλεια είναι το πάχος του κερατοειδούς να είναι μεγαλύτερο από 400 μm.
Η επέμβαση περιλαμβάνει την αφαίρεση του επιθηλίου του κερατοειδούς (της εξωτερικής δηλαδή στοιβάδας του), την ενστάλαξη σταγόνων ριβοφλαβίνης (βιταμίνης Β6) για 20-30 λεπτά και στην συνέχεια την εφαρμογή υπεριώδους ακτινοβολίας (UVA) για 30 λεπτά. Με τον τρόπο αυτό δημιουργούνται νέοι χημικοί δεσμοί μεταξύ των ινιδίων κολλαγόνου του κερατοειδούς, το οποίο οδηγεί στην σταθεροποίησή του. Στη συνέχεια τοποθετείται θεραπευτικός φακός επαφής, ο οποίος βοηθά στην επούλωση του επιθηλίου και αφαιρείται μετά από λίγες ημέρες.
Επέμβαση Διασύνδεσης Κολλαγόνου (Crosslinking)
Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι ο στόχος της επέμβασης διασύνδεσης κολλαγόνου δεν είναι η βελτίωση της όρασης, αλλά η σταθεροποίηση της νόσου ώστε να αποφευχθεί η περαιτέρω απώλεια όρασης. Για την βελτίωση της όρασης μετά την επέμβαση, η γιατρός θα συζητήσει μαζί σας τις επιλογές που έχετε ανάλογα με την περίπτωση (γυαλιά, απλοί φακοί επαφής, κερατοκωνικοί φακοί επαφής, φακοί επαφής σκληρικής στήριξης).
Σκληρικός Φακός Επαφής σε Ασθενή με Κερατόκωνο
-
Προχωρημένο στάδιο κερατόκωνου με σημαντικές επιπτώσεις στην όραση, εξέλιξη της
νόσου
και μέτρια λέπτυνση κερατοειδούς
Αν το πάχος του κερατοειδούς είναι μεγαλύτερο από 400 μm, τότε συστήνεται επέμβαση διασύνδεσης κολλαγόνου (crosslinking) για την σταθεροποίηση του κερατοειδούς σε πρώτη φάση και στη συνέχεια εφαρμογή κερατοκωνικών φακών επαφής ή φακών επαφής σκληρικής στήριξης για την βελτίωση της όρασης.
- Προχωρημένο στάδιο κερατόκωνου με σημαντικές επιπτώσεις στην όραση και σημαντική
λέπτυνση
Αν το πάχος του κερατοειδούς είναι μικρότερο από 400 μm, η επέμβαση διασύνδεσης κολλαγόνου (crosslinking) δεν είναι ασφαλής, καθώς η υπεριώδης ακτινοβολία μπορεί να καταστρέψει το ενδοθήλιο του κερατοειδούς (την εσωτερική του δηλαδή στοιβάδα) και αυτό να οδηγήσει σε χρόνιο οίδημα, δημιουργία ουλών και απώλεια όρασης. Αν η χρήση κερατοκωνικών φακών επαφής ή φακών επαφής σκληρικής στήριξης δεν βελτιώνει την όραση, αν η εφαρμογή τους είναι ασταθής ή επιφέρει συμπτώματα δυσανεξίας (ερεθισμός, δακρύρροια, ερυθρότητα των ματιών), τότε συστήνεται πρόσθια τμηματική (Deep Anterior Lamellar Keratoplasty ή DALK) ή ολική (διαμπερής) μεταμόσχευση κερατοειδούς για την αποκατάσταση της όρασης.
Μεταμόσχευση Κερατοειδούς σε Ασθενή με Κερατόκωνο
(τα βέλη υποδεικνύουν τα όρια του μοσχεύματος)
Μην τρίβετε τα μάτια σας!
Το συστηματικό τρίψιμο των ματιών (π.χ. 1-2 φορές την ημέρα) έχει συσχετιστεί με επιτάχυνση της εξέλιξης του κερατόκωνου. Το τρίψιμο των ματιών μπορεί να λεπτύνει περαιτέρω τον εύπλαστο ιστό του κερατοειδούς και να μειωθεί η όρασή σας. Εάν έχετε χρόνια φαγούρα στα μάτια, η γιατρός Δρ. Παλιούρα θα σας συστήσει την κατάλληλη αγωγή και θα σας δώσει συμβουλές ώστε να αποφεύγετε το τρίψιμο των ματιών.
Δημοσιεύσεις, Ομιλίες και Εργασίες της Δρ. Παλιούρα σχετικά με τον Κερατόκωνο και τις Εκτασίες Κερατοειδούς
- Palioura, S., Chodosh, J., Pineda, R. (2012) A novel approach to the management of a progressive Descemet's membrane tear in a patient with keratoglobus and acute hydrops. Cornea 32:355-8.
- Palioura, S., Ginat, D.T., Ashrafzadeh, A., Chodosh, J. (2014) Imaging after cornea surgery. In Post- treatment Imaging of the Orbit, eds. Ginat, D.T., Freitag, S., Springer Science, Heidelberg, Germany.
- Palioura, S. (2015) Toric Intraocular Lenses for Keratoconus. The 29th International Congress of the Hellenic Society of Intraocular Implant and Refractive Surgery, Athens, Greece.
- Παλιούρα, Σ. (2017) Τοπογραφικοί και Τομογραφικοί Αλγοριθμοι Διάγνωσης Κερατόκωνου. 50ο Πανελλήνιο Οφθαλμολογικό Συνέδριο, Ρόδος.
- Παλιούρα, Σ. (2017) Τοπογραφικοί και Τομογραφικοί Αλγόριθμοι Διάγνωσης Κερατόκωνου. Απεικονιστική Ημερίδα της Ελληνικής Εταιρείας Ενδοφακών και Διαθλαστικής Χειρουργικής, Αθήνα.
- Palioura, S. (2018) Keratoconus Genetics – Present and Future. World Ophthalmology Congress, Barcelona, Spain.
- Palioura, S. (2018) Keratoconus Screening Algorithms – Topography, Tomography & Biomechanics. The 32nd International Congress of the Hellenic Society of Intraocular Implant and Refractive Surgery, Athens, Greece.
- Παλιούρα, Σ. (2018) Εκτασίες Κερατοειδούς. Κύκλος Μαθημάτων της Ελληνικής Οφθαλμολογικής Εταιρείας, Αθήνα.
- Palioura, S. (2018) Cornea Imaging Beyond Tomography: Ultrasound Biomicroscopy, Optical Coherence Tomography and Confocal Microscopy. The 32nd International Congress of the Hellenic Society of Intraocular Implant and Refractive Surgery, Athens, Greece.
- Παλιούρα, Σ. (2018) Τοπογραφία, Τομογραφία και Βιομηχανική στην Διάγνωση Κερατόκωνου. Πανεπιστημιακή Οφθαλμολογική Κλινική Νοσοκομείου Αθηνών «Γ. Γεννηματάς», Αθήνα
- Palioura, S. (2019) Update on Keratoconus Imaging and Screening Algorithms: Topography, Tomography and Biomechanics. The EnVision Summit, San Juan, Puerto Rico.
- Kονδύλης, Γ., Κλαυδιανού, O., Παλιούρα, Σ. (2019) Ετερόπλευρος προοδευτικός κερατόκωνος, έντονα σκαφοειδής θώρακας και γενικευμένη μυοσκελετική δυστροφία. 52ο Πανελλήνιο Οφθαλμολογικό Συνέδριο, Αθήνα.
- Παλιούρα, Σ. (2019) Αλγόριθμοι Διάγνωσης Κερατόκωνου: Τοπογραφία, Τομογραφία και Βιομηχανική. Οφθαλμολογική Κλινική Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Λάρισα.
- Kondylis, G., Klavdianou, O., Palioura, S. (2020) Bilateral progressive keratoconus, severe pectus excavatum, and generalized musculosceletal dystrophy. The 34th International Congress of the Hellenic Society of Intraocular Implant and Refractive Surgery, Athens, Greece.